door Noah van Klaveren
Hij is voorbij, de zomer van 2017, die zomer die nauwelijks zomer wordt, die waarin het nummer Despacito ons in allerlei varianten achtervolgt, de kabinetsformatie muurvast en het damesvoetbal eindelijk in de lift zit. Het is ook de zomer waarin de NS besluiten reizigers voortaan aan te spreken met ‘beste reiziger’ en niet langer met ‘dames en heren’, en de gemeente Amsterdam een gids uitgeeft met adviezen aan ambtenaren voor genderneutraler taalgebruik. Brieven worden voortaan gericht aan
bewoners of Amsterdammers. Tot slot besluit ook de Hema de indicaties ‘jongen’ en ‘meisje’ uit hun labels te schrappen en te spreken van ‘kids’. Het is kortom, de zomer van 2017 als het aanspreken op gender onder de loep ligt.
Door de berichtgeving moet ik denken aan een filmpje dat op diverse sociale media circuleerde. Daisy, een meisje van een jaar of acht, is hevig verontwaardigd over het verschil in kledingkeuze voor jongens en voor meisjes. Waar stoere leuzen de jongenstruien sieren, moeten meisjes het doen met ‘Hey’, ‘beautiful’ en ‘I feel fabulous’. De jongens worden aangesproken met ‘Desert adventures awaits’, ‘Think outside the box’ of ‘hero’. De teksten insinueren dat jongens geacht worden avontuurlijk te zijn en meisjes alleen maar knap of erger nog niets, want wat zegt ‘Hey’ nou helemaal, zo vindt Daisy. Het zit haar hoog want ze is gek op avontuur en voelt zich door de voor meisjes bedoelde teksten weinig uitgedaagd. Hoe geweldig ze buiten de box kan denken, illustreert ze met een guerilla-actie door lukraak jongenskleren tussen de meisjeskleding te verspreiden. Natuurlijk schaft ze ook zelf een paar stereotype jongensitems aan.
Hoe neutraal is neutraal?
HIER!
Jouw advertentie!
Neem contact op voor de mogelijkheden om te adverteren op
HAGUE MAGAZINE ONLINE
Is de mode-industrie dan zo gender stereotyperend? Ja en nee. Als iets sekse bevestigend is, is het wel hoe we ons kleden. In bijna iedere cultuur zijn er stijlen en kledingstukken die als typisch mannelijk of vrouwelijk worden gezien. Soms is het uit den boze of ronduit verboden om iets te dragen dat voor de andere sekse bedoeld is.
Toch gaat er in modeland regelmatig iets op de schop. Sterker nog, als er één branche voorop loopt in het doorbreken van gender stereotypering is het de modewereld wel. Het voorbeeld bij uitstek van iemand die een revolutie ontketend heeft op het gebied van genderconventies, is het Coco Chanel. Zij heeft zich er hard voor gemaakt vrouwen te voorzien van stijlvolle kleding die ook nog eens lekker zat
en zorgde voor meer bewegingsvrijheid voor vrouwen, letterlijk en figuurlijk. Dat vrouwen zich losmaakten van het traditionele korset en broeken gingen dragen, was destijds een enorme doorbraak.
Hoe dapper de pogingen ook van Jean Paul Gaultier en Yohji Yamamoto, het lukte hen helaas niet met blijvend resultaat iets vergelijkbaars te doen met de rok voor mannen. Maar de pogingen zijn er, ontwerpers blijven het regelmatig proberen en zo nu en dan zie je iets in het straatbeeld wat lijkt op een man met een rok. Toch is een rok op zichzelf niet vrouwelijk of mannelijk maar wordt dat doordat wij dat zo zien. Denk maar aan de izaar of de schotse kilt. Het verschilt nogal per land, per cultuur en
per tijdvak wat mannelijk of vrouwelijk is.
Je kunt je afvragen of het erg is dat er typisch mannelijke en vrouwelijke kleding ontworpen en verkocht wordt. Daisy is niet de enige die liever kleding shopt die door marketeers bedoeld is voor de andere sekse. Muzikant Jett Rebel mag zich graag in zowel dames- als herenkleding hullen. Hij stoort zich dan weer aan het feit dat hij niet in een damespashokje mag passen maar hij trekt zich er weinig van aan of iets voor vrouwen of mannen bedoeld is. Integendeel, hij zoekt blijkbaar maar wat graag naar
vrouwelijke items. Met hem denk ik velen, mannen én vrouwen, zoals er net zo goed vrouwen zijn die graag een mannenoverhemd of jeans van hun vriend dragen om maar wat te noemen. Hij is daar overigens geenszins uniek in, denk maar aan de nagellak van David Beckham en, misschien wel het beste voorbeeld, de inspirerende manieren waarop David Bowie speelde met gender. Ik geloof niet dat Bowie daardoor minder geliefd was, eerder meer.
Van Bowie is het een kleine stap naar namen als Hanne Gaby Odiele, Hari Nef en Andreja Pejić. Topmodellen die ontegenzeggelijk goed scoren – de modewereld heeft ze zonder meer omarmd – terwijl ze niet uitgesproken mannelijk of vrouwelijk zijn, of niet alleen maar.
En van deze modellen is het weer een kleine stap naar genderneutrale mode. Al in 2015 was te lezen dat & Other Stories een genderneutrale lijn zou lanceren. Niet als eerste modebedrijf trouwens – laten we wel wezen: de term uniseks stam uit de jaren 60 – en ook niet als laatste. Onder andere modeketen Zara deed in 2017 nog een worp net als het Zweedse Target met zijn kinderlijn.
In het licht van de populariteit van de Rebels, Bowies en Chanels zou je denken dat we onze schouders ophalen bij berichten over genderneutrale mode of taal. Niets is minder waar.
Sommigen zijn van mening dat traditionele rolpatronen door genderneutrale mode doorbroken zouden worden. Maar gebeurt dat niet juist door, in de voetsporen van onze helden, opgedrongen stijlen te doorbreken, door de vrijheid te nemen te dragen wat we zelf willen en door die vrijheid te gunnen aan wie daar behoefte aan heeft?
Doet een neutrale lijn daar niet gewoon aan af?
Dat hangt vooral af van wat je onder genderneutraal verstaat, een basic mannenlijn die ook door vrouwen gedragen wordt, zoals sommige neutrale lijnen worden gezien of het letterlijk stoppen met labelen zoals de Hema aankondigde. Maar ook dat laatste zorgde voor geschokte reacties.
Maar is de schok niet dezelfde als toen vrouwen broeken gingen dragen? Is het niet vooral de angst om iets kwijt te raken? Namelijk destijds het verschil tussen mannen en vrouwen, en nu eigenlijk weer? De angst dat er straks allemaal nietszeggende kleding in de rekken hangt en geen roze tutu’s of stoere jassen? De angst om het fout te doen? Want stel dat je je zoon in een broek hijst die eigenlijk voor meisjes bedoeld was? En dat hij die nog mooi vindt ook?
Je zou denken dat er met taal niets te verliezen valt maar op de berichten over genderneutraler taalgebruik, volgen interviews met leden van de LGBTI-community (als zoiets al bestaat maar dat is weer een andere discussie), waarvan sommigen zich verheugen over de ontwikkelingen en andere ronduit teleurgesteld zijn. Er zijn transgenders die kosten noch moeite gespaard hebben om te behoren tot de andere sekse dan waartoe zij vanaf hun geboorte gerekend zijn. Niets is voor hen fijner dan
aangesproken te worden met meneer of mevrouw. Het laatste wat zij willen, is genderneutraal taalgebruik.
Het wonderlijke aan de hele discussie is dat door de term (gender)neutraal het lijkt alsof we geen onderscheid meer mogen maken en alles en iedereen hetzelfde zou moeten zijn, worden of lijken, alsof we massaal één grote eenheidsworst moeten vormen. Tegelijkertijd is het achterliggende idee juist dat van diversiteit: meer ruimte geven aan hoe mannelijk, vrouwelijk of beide óf juist geen van die twee iemand zich wil kleden, gedragen en voelen zonder dat een ander dat invult.
Taal is machtig, wat je zegt of schrijft, wordt al snel waar of krijgt op zijn minst die schijn. Mode is ook taal en taal is misschien meer mode dan we op het eerste gezicht denken. Wat taal en mode verder gemeen hebben, is dat ze enorm bepalend zijn voor onze identiteit. Die kan mannelijke trekjes hebben, vrouwelijke of (geen van) beide. Het probleem zit hem in de stereotypering en die zit vaak in de kleinste, meest onschuldige details of juist niet in details maar in gewoontes en aannames waar we
ons zelf niet eens meer bewust van zijn. Dat geldt voor hoe we ons kleden, hoe we elkaar aanspreken en naar elkaar kijken.
Het damesvoetbal zorgde deze zomer voor een revolutie door na jaren van hard werken te oogsten om zo in één klap alle vooroordelen met hun succes om zeep te helpen. Maar in de meeste gevallen gaat veranderen stapje voor stapje. En zo blijkt die zomerhit van 2017 heel toepasselijk: despacito.
-
